1. Zien
Inzicht krijgen in kracht, kwetsbaarheid, kansen en bedreigingen
In fase 1 krijg je een goed beeld van je organisatie (interne analyse) en ontwikkelingen in je omgeving (externe analyse). Doel van de fase is te komen tot een lijst van uitdagingen waar de strategie op in moet springen.
Foto van de huidige situatie (interne analyse)
Ontdek waar je kracht zit en op welke gebieden je kwetsbaar bent door kritisch naar je huidige situatie te kijken.
Gebruik de tool ‘Businessmodel‘ om je huidige businessmodel te beschrijven en om aan te geven waar je kracht en kwetsbaarheid ligt. Je kunt de tool ook gebruiken om online te brainstormen.
Stap 1: Businessmodel
Schets je huidige businessmodel met het businessmodelcanvas. Het canvas geeft antwoord op de vragen: Hoe creëer je toegevoegde waarde voor klanten? Hoe lever je die waarde? En hoe verdien je daaraan?
Het businessmodelcanvas bestaat uit 9 bouwstenen die samen het businessmodel van je organisatie beschrijven: klantsegmenten, waardepropositie, kanalen, klantrelaties, inkomstenstromen, mensen en middelen, kernactiviteiten, strategische partners en kostenstructuur.
Stap 2: Kracht en kwetsbaarheid
Geef in het businessmodel per item aan of het een kracht is van je organisatie (is het onderscheidend ten opzichte van de concurrentie) of juist een kwetsbaarheid. Let op: een item kan zowel een kracht als een kwetsbaarheid zijn. Daar loop je dus een (groot) risico.
Gebruik de tool ‘Benchmark‘ om inzicht te krijgen in je belangrijkste indicatoren en hoe je scoort ten opzichte van vergelijkbare bedrijven. De tool ‘Benchmark’ is alleen beschikbaar voor groepen bedrijven (bijv. een branchevereniging). De indicatoren kunnen per groep verschillen.
Stap 3: De cijfers
Onderzoek hoe je er als bedrijf voorstaat, bij voorkeur ten opzicht van andere bedrijven in de branche (benchmark). Kijk naar de ontwikkeling van de omzet, klantafhankelijkheid, efficiëntie, klanttevredenheid, medewerkerstevredenheid, percentage van de omzet uit nieuwe producten/diensten, etc.
Gebruik de tool ‘Brainstorm – Trends‘ om te brainstormen over de ontwikkelingen in je omgeving en deze vast te leggen. Gebruik hiervoor het DESTEP-model of het 5-krachtenmodel.
Ontwikkelingen in je omgeving (externe analyse)
Ontdek de impact en urgentie van kansen en risico’s in je omgeving door goed te kijken naar trends. Schets mogelijke toekomstscenario’s als ontwikkelingen heel onzeker zijn.
Stap 4: Brainstormen over ontwikkelingen
Inventariseer de ontwikkelingen in de omgeving. Het gaat dus om alles wat er buiten de organisatie gebeurt. Twee modellen die je hiervoor kunt gebruiken zijn het DESTEP-model en het 5-krachtenmodel van Porter.
DESTEP-model
Het DESTEP-model is een checklist om ontwikkelingen te identificeren. Vaak zijn dit wat meer algemene ontwikkelingen die over meerdere sectoren of in de maatschappij spelen. Welke ontwikkelingen zie je op de volgende gebieden:
- Demografisch
- Economisch
- Sociaal-cultureel
- Technologisch
- Ecologisch
- Politiek-juridisch
5-krachtenmodel van Porter
Het 5-krachtenmodel van Porter zoomt in op de directe omgeving van de organisatie. Welke ontwikkelingen zie je op de volgende gebieden:
- Leveranciers (en leveranciers van je leveranciers)
- Afnemers (en afnemers van je afnemers)
- Bestaande markt (en concurrenten)
- Mogelijke nieuwe concurrenten
- Mogelijke substituten
Stap 5: Analyse van de ontwikkelingen
Je hebt nu een overzicht van tal van ontwikkelingen. Maar waar moet je wel en niet op inspelen? Welke ontwikkelingen zijn belangrijk? Geef elke ontwikkeling een score van 1 to 5 op de volgende onderwerpen:
- Impact: wat is de impact van de trend op je organisatie?
- Urgentie: op welke termijn is het belangrijk om op de trend in te spelen. Hou hierbij rekening met het doeljaar die in je scope is bepaald.
- Onvoorspelbaarheid: hoe zeker ben je over de richting of de snelheid van de trend? Is het zeker dat de ontwikkeling zich doorzet Of kan het nog verschillende kanten op?
Nog beter is het een groep van internen en externen te vragen de ontwikkelingen te scoren. Neem dan de gemiddelde scores van de groep.
Hoe ga je met deze scores om? De score op ‘Impact’ werkt als een filter. Focus je op de ontwikkelingen met een grote impact. De score op urgentie gebruik je om prioriteiten en de planning van je strategie te bepalen. De score op ‘Onvoorspelbaarheid’ geeft een indicatie of het relevant is verschillende toekomstscenario’s op te stellen.
Gebruik de tool ‘Scenarioplanning‘ om een assenkruis en de inhoud van vier toekomstscenario’s vast te leggen.
Stap 6: Maak toekomstscenario’s als de omgeving erg onvoorspelbaar is
Een groot aantal ontwikkelingen laten zich goed voorspellen. Andere zijn juist erg onvoorspelbaar. Je kunt echter wel een voorstelling maken hoe de toekomst zich zou kunnen ontwikkelen. Oftewel: je kunt meerdere toekomstscenario’s maken. Dit zijn geen voorspellingen of keuzes voor een bepaalde toekomst, maar je bedenkt hoe de omgeving eruit zou kunnen zien? Je kunt de scenario’s dus niet beïnvloeden, het gaat wat er buiten je organisatie kan gebeuren.
Scenarioplanning is een methode om verschillende toekomstbeelden te maken. In de scenario’s staan de belangrijkste onzekerheden centraal. Dit zijn de ontwikkelingen die een hoge onvoorspelbaarheid hebben én een hoge impact. Door deze ontwikkelingen op een assenkruis te zetten ontstaan de contouren van vier scenario’s. Bedenk per scenario:
- Wat zijn belangrijke gebeurtenissen in dit scenario (wat staat er in de krant)?
- Wat zijn de behoeften in de markt?
- Wat zijn de uitdagingen voor organisatie in dit scenario?
Uitdagingen
Bepaal de uitdagingen (vanuit kracht, kwetsbaarheid, kansen en risico’s) waarvoor je nieuwe koers oplossingen moet bieden. In de volgende fase staat de vraag centraal: Hoe spelen we in op deze uitdagingen?
Stap 7: Strategische uitdagingen bepalen
Uit de interne analyse komen punten waar je krachtig of kwetsbaar bent. Uit de externe analyse komen ontwikkelingen die kansen of juist bedreigingen vormen. Maak een lijst van al deze punten. Bepaal per punt of je er in de strategische plan iets mee moet. Oftewel: wat zijn de uitdagingen waarvoor je in de volgende fase een oplossing moet zien te vinden? Er zijn vier soorten uitdagingen:
- Uitdagingen om een kracht van je organisatie meer te benutten.
- Uitdagingen om een kwetsbaarheid van je organisatie te verminderen.
- Uitdagingen om in te spelen op een kans in de omgeving van je organisatie.
- Uitdagingen om risico’s in de omgeving van je organisatie af te wenden of te verminderen.
Let op het niveau van de uitdagingen. Het gaat om uitdagingen die te maken hebben met de koers (de strategie, het beleid) van je organisatie.
Formuleer de uitdaging als HOE-vraag of WAT-vraag. Bijvoorbeeld: Hoe kunnen we inspelen op…? Hoe kunnen het risico op … verminderen? Wat kunnen we doen om …”
Resultaat
- Overzicht van kracht en kwetsbaarheid
- Overzicht van ontwikkelingen (kansen en bedreigingen)
- Uitdagingen
